Phu Văn Lâu – Công trình duy nhất tại cố đô được in trên tờ tiền Việt Nam

Phu Văn Lâu là công trình nằm trong quần thể di tích cố đô Huế, ngay phía trước Kỳ Đài và Ngọ Môn. Được biết, Phu Văn Lâu và Nghênh Lương Đình là 2 biểu tượng kiến trúc xuất hiện trên tờ tiền polymer mệnh giá 50.000đ của nước Việt Nam. Vậy địa danh này có gì đặc biệt, cùng Tam Giang Lagoon tìm hiểu nhé!

1. Giới thiệu về Phu Văn Lâu

1.1 Phu Văn Lâu ở đâu? 

Nằm ngay sát bờ sông Hương, ở phía trước Kỳ đài và phía sau Nghênh Lương Đình, Phu Văn Lâu tuy là một công trình kiến trúc nhỏ nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc về lịch sử lẫn văn hóa.

Về địa thế, Phu Văn Lâu nằm ở phía bên ngoài mặt tiền của kinh thành Phú Xuân, tức phường Phú Hòa – thành phố Huế hiện nay, cách Đại Nội Huế chỉ 700m, đối diện Ngọ Môn Huế. Ngoài vai trò là nơi niêm yết, công bố những chiếu thư của vua thời Nguyễn, nơi đây còn là lầu danh dự của giới nho sinh, là nơi xướng danh và dán tên của các vị thi đậu tiến sĩ dưới các triều nhà Nguyễn.

Nghênh Lương Đình và Phu Văn Lâu là 2 di tích nổi tiếng nằm trong Quần thể di tích Cố đô Huế  được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Và cũng bởi ý nghĩa lịch sử, văn hóa cùng nét đẹp kiến trúc trường tồn nên di tích này đã vinh dự được lựa chọn để in trên tờ tiền polymer 50.000đ.

1.2 Vì sao gọi là Phu Văn Lâu?

Phu Văn Lâu (hay còn được gọi là lầu Phu Văn), nếu giải nghĩa từng từ thì “Phu” tức là trưng bày, “Văn” là văn thư, “Lâu” là lầu cao, tựu chung là “nơi thông cáo, trưng bày văn thư của triều đình nhà Nguyễn”.

Dù là một công trình kiến trúc nhỏ nhưng địa danh này lại mang ý nghĩa sâu sắc về lịch sử lẫn văn hóa. Ngoài đóng vai trò là nơi để niêm yết, công bố chiếu thư của vua chúa thời Nguyễn thì nó còn là lầu danh dự của giới nho sinh, địa điểm xướng danh và dán tên của các vị thi đậu tiến sĩ ngày xưa.

1.3 Hướng dẫn di chuyển đến Phu Văn Lâu

Từ đường Lê Lợi bạn di chuyển lên cầu Trường Tiền và rẽ phải qua đường Trần Hưng Đạo. Đến ngã ba với cầu Phú Xuân chúng ta tiếp tục đi thẳng sang đường Lê Duẩn, nhìn sang tay phải bạn sẽ thấy Phu Văn Lâu nằm đối diện Nghinh Lương Đình.

2. Phu Văn Lâu và câu chuyện lịch sử 300 năm

Phu Văn Lâu được xây dựng năm 1819 dưới thời vua Gia Long, ngày xưa chuyên dùng để niêm yết những chỉ dụ quan trọng của nhà vua và triều đình, hoặc kết quả các kỳ thi do triều đình tổ chức.

Năm 1829 dưới thời vua Minh Mạng thì nơi đây được dùng làm nơi đấu voi, đấu hổ. Cũng vào thời điểm này, nhân mỗi dịp sinh nhật vua thường tổ chức các yến tiệc kéo dài nhiều ngày với nhiều hoạt động ca, múa cung đình.

Năm 1843, vua Thiệu Trị cho dựng một nhà bia bên tay phải lầu để trưng bày bài thơ “Hương Giang hiểu phiếm” (Buổi sáng bơi thuyền trên dòng sông Hương).

Đến năm 1904, Phu Văn Lâu đã bị cơn bão Giáp hìn thổi bay, nhưng sau đó vua Thành Thái đã hạ lệnh xây dựng lại y như cũ nên xét về kết cấu kiến trúc thì gần như không có nhiều sự thay đổi so với nguyên bản và mang nhiều ý nghĩa sâu sắc về lịch sử lẫn văn hóa.

3. Khám phá kiến trúc của Phu Văn Lâu

3.1 Kiến trúc lợp ngói lưu ly độc đáo của Phu Văn Lâu

Phu Văn Lâu được xây toàn bộ là khung cột bằng gỗ lim quý hiếm, có 2 tầng mái lợp ngói hoàng lưu ly. Trong đó tầng trệt có lan can cao 65m, được quét lớp vôi vàng nhạt.

Từ năm 1821 sau khi truyền lô, danh sách các khoa danh tiến sĩ cũng được niêm yết tại đây. Để tỏ lòng tôn kính triều đình, ngoài lề đường còn có dựng bia đá ghi dòng chữ: “Khuynh cái hạ mã”, ngụ ý nhắc nhở những ai đi ngang qua đây phải “nghiêng nón xuống ngựa”.

Tầng trên 4 mặt đều được dựng ván gỗ, mặt trước trổ cửa sổ vuông và 2 mặt bên trổ cửa sổ trong tượng trưng cho khái niệm âm dương. Chạy quanh phía bên ngoài là hệ thống lan can bằng gỗ được trau chuốt tỉ mỉ. Ngoài ra ở sân trước triều đình ngày xưa còn cho bố trí 2 khẩu thần công bằng đồng cỡ nhỏ tọa 2 bên lâu hướng về chính giữa.

3.2 Nghinh Lương Đình sơn son thếp vàng 

Di tích Nghinh Lương Đình (hay còn gọi là Nghênh Lương Đình) tiền thân là công trình Lương Tạ nằm trong hành cung Hương Giang. Kiến trúc đình này được xây dựng theo dạng 1 gian 4 chái, mặt trước và sau đều có nhà vỏ cua nối dài ra, phần khung gỗ bên trên trạm trổ khá chi tiết. Mái nhà chính lợp ngói ống lưu ly vàng, 2 nhà vỏ cua lợp ngói liệt men vàng.

Nền Nghinh Lương Đình cao 90cm lát bằng gạch vồ và đá thanh, phía bờ sông có 13 bậc cấp dẫn xuống một hành lang xây sát mặt nước sông Hương. Do vậy xưa kia nơi này dùng để tiếp đón vua triều Nguyễn ra hóng mát và lên thuyền du ngoạn sông Hương.

Cảnh quan xung quanh đình rất thoáng đãng và đẹp trữ tình, do vậy đây cũng là vị trí đẹp để ngắm nhìn, cảm nhận vẻ đẹp lãng mạn của sông Hương vào lúc bình minh, hoàng hôn hay trong đêm trăng sáng. Với ý nghĩa lịch sử, văn hóa và nét đẹp kiến trúc còn mãi với thời gian nên Phu Văn Lâu và Nghinh Lương Đình đã vinh dự được lựa chọn để in trên tờ tiền polymer của nước ta.

3.3. Bến Văn Lâu

Trước bờ sông Hương đối diện Phu Văn Lâu có bến Văn Lâu. Có một câu hò khá nổi tiếng gắn liền với địa danh này là:

“Chiều chiều trước bến Văn Lâu,

Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm?

Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông?

Thuyền ai thấp thoáng bên sông,

Nghe câu mái đẩy, chạnh lòng nước non!”

Trong những năm gần đây, không gian trên bến đã dần sôi động, trở thành điểm nhấn quan trọng trên con đường đi bộ bờ bắc sông Hương. Nếu dừng chân trên bến vào buổi chiều tà bạn sẽ cảm nhận được vẻ đẹp hiền hòa của thiên nhiên ẩn mình bên chiều sâu của lịch sử.

Phu Văn Lâu một di tích lịch sử tuy không lớn nhưng lại chứa đựng những giá trị cao về mặt lịch sử và văn hóa. Nếu đến tham quan Cố đô Huế vào thời gian tới, bạn đừng quên ghé đến địa điểm độc đáo này nhé!