Tìm hiểu làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Làng nghề truyền thống điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên nổi tiếng với những sản phẩm chạm trổ tinh xảo. Ngôi làng nhỏ ở huyện Phong Điền có cách đây hàng trăm năm cùng với vẻ đẹp yên bình đậm hồn quê đã làm say đắm biết bao người khi ghé thăm. Hãy cùng Tam Giang Lagoon cùng tìm hiểu về nghề mộc truyền thống Mỹ Xuyên có gì đặc biệt nhé!

1. Giới thiệu làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Làng mộc Mỹ Xuyên nằm bên bờ dòng sông Ô Lâu, thuộc xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, cách Huế khoảng 40km về phía Bắc.

Mỹ Xuyên là làng nghề điêu khắc nổi tiếng vùng đất kinh kỳ thời xa xưa, có tuổi đời hơn 200 năm. Trải qua nhiều biến cố lịch sử, làng nghề vẫn được gìn giữ và phát huy thế mạnh cho đến ngày nay. Mộc Mỹ Xuyên cũng là một trong những làng nghề thủ công truyền thống tiêu biểu của tỉnh Thừa Thiên Huế, được nhiều du khách thập phương biết đến.

Ngược dòng lịch sử, khi Vua Gia Long lên ngôi, nhà Nguyễn đã điều động thợ giỏi từ khắp mọi miền đất nước về xây dựng kinh thành Huế, trong đó có thợ nghề mộc và điêu khắc gỗ từ đất Bắc. Trên đường vào kinh đô, những người thợ này dừng chân ở làng Mỹ Xuyên và chọn một số con em trong làng đi theo phụ việc và cho học nghề. Số thợ này đã trở thành lớp truyền nhân kế tục của nghề mộc và nghề điêu khắc gỗ của làng Mỹ Xuyên.

Sau khi Kinh thành Huế được xây dựng xong, đa số các thợ đều trở về quê cũ. Song một số thợ ở lại Mỹ Xuyên tiếp tục đào tạo cho những học trò của mình học thành nghề. Có người đã xây dựng gia đình và chọn nơi đây làm quê hương thứ hai của họ. Lớp thợ nối tiếp của Mỹ Xuyên sau đó hầu như đã tiếp thu được toàn bộ tinh hoa nghệ thuật của nghề điêu khắc gỗ từ các nghệ nhân của nhiều vùng đất Bắc và nghệ thuật điêu khắc của kiến trúc cung đình triều Nguyễn. Từ đó, nghề chạm khắc gỗ được dân làng Mỹ Xuyên phát triển cho đến nay.

2. Sản phẩm của làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên

Đặc trưng của làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên là các sản phẩm tượng gỗ, tranh gỗ mang tính nghệ thuật cao. Chủ đề chế tác của làng cũng rất phong phú. Những người thợ mộc Mỹ Xuyên tạc từ những linh vật như rồng, phượng, ngựa, voi,… đến những mẫu thuyền rồng, anh hùng tương ngộ,… và cả những bức tượng ông Di Lặc, tiên ông đánh cờ, tượng người đi câu, người úp nơm, người cầm chùi…

Cái tài của người thợ mộc Mỹ Xuyên là họ chạm gì cũng đẹp, cũng sống động. Trước kia, làng sử dụng ngà voi để chế tác, sau dần đồ gỗ mỹ nghệ phổ thông hơn nên gỗ tự nhiên đã được lựa chọn làm nguyên liệu chính. Mà gỗ phải là gỗ quý hiếm mới có giá trị như gỗ Dổi, vàng tâm, gỗ Lim, gỗ Mun, Nghiến, Gụ,.

Điểm đặc biệt có lẽ nằm ở các hoa văn họa tiết được điêu khắc trên gỗ, chúng đều mang nét đặc trưng trong kiến trúc Huế. Thể hiện giá trị mỹ thuật và sự phối hợp thuần thục cùng cảnh quan thẩm mỹ được những người thợ tài hoa tạo nên. Mỗi sản phẩm còn cũng chính là “kỹ xảo”; trình độ được những người thợ phô bày ra.

Trang trí cũng chính là thế mạnh của các sản phẩm đến từ làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên. Có rất nhiều hình dạng khác nhau như: chạm lộng, chạm chìm, chạm nổi, chạm xếp lớp, chạm lồng, chạm chấm phá, chạm sâu, chạm cạn, nét trầm phù, chạm khảm. Mỗi đường nét chạm trổ lại mang đến cho sản phẩm một vẻ ngoài khác nhau; tạo nét đặc sắc và mang tính thẩm mỹ cao.

Đỉnh cao của điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên còn được thể hiện trong các công trình kiến trúc nổi tiếng của Kinh thành Huế, trên các tường, vách đố bảng, kèo, và những đồ dùng sinh hoạt như bàn ghế, tủ, giường… mang tính độc đáo, đặc thù của văn hóa Huế. Phần lớn, những ngôi nhà Rường nổi tiếng của Huế có sự tham gia của người thợ Mỹ Xuyên trong phần chạm khắc.

3. Điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên – Nét đặc trưng của làng nghề Huế

Từ những miếng gỗ sần sùi, dưới bàn tay khéo léo, điêu luyện cùng một số máy móc kỹ thuật cao. Từ những ý tưởng độc đáo người thợ Mỹ Xuyên đã tạo ra một thế giới của hình khối mang cái hồn, cái thần thái của sản phẩm. Một sản phẩm hoàn chỉnh được tạo nên sẽ cần trải qua rất nhiều công đoạn.

Để tuổi thọ của mỗi sản phẩm được lâu hơn thì khâu lựa chọn nguyên liệu rất quan trọng. Loại gỗ quen thuộc được làng Mỹ Xuyên sử dụng chính là: gỗ dổi, vàng tâm, gỗ lim, gỗ min, nghiến, gụ,…. Những loại này đều có đặc tính chắc, ít bị mối mọt hay cong vênh thì khi thực hiện sẽ dễ chạm và đánh bóng hơn; cũng như là khi ra được thành phẩm cũng sẽ bền và đẹp hơn.

Tiếp đến, từ những khối gỗ to, nhỏ có kích thước khác nhau, người thợ sẽ cần đi đạc, tính toán và định hình sản phẩm sao cho phù hợp. Công việc của người thợ chạm sẽ yêu cầu công phu hơn, bởi họ sẽ chế mẫu cân hình, xác nhận phần gỗ bỏ, rồi đục, gọt nhẵn, nạo, tỉa tách và đánh bóng… Cả quá trình này đều đòi hỏi kỹ thuật, tay nghề điêu luyện, đôi mắt tinh; cùng trí sáng tạo mới có thể làm nên được những sản phẩm rất tinh tế này.

Những sản phẩm chạm khắc không thể thực hiện được trên một khúc gỗ,đôi khi người thợ sẽ cần phải lắp ghép nhiều chi tiết, bằng các loại mộng. Điều này cũng góp phần tiết kiệm được gỗ, và khắc phục được những khúc gỗ nhỏ, tạo điều kiện thuận tiện khi thể hiện các sản phẩm điêu khắc có tính phức tạp.

Cuối cùng chính là khâu đánh bóng, tuy là công đoạn nhẹ nhàng nhất, nhưng lại đòi hỏi người thợ phải có kỹ thuật và tay nghề cao, để tạo nên một sản phẩm đẹp và tinh xảo nhất.

4. Làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên ngày nay

Đến Mỹ Xuyên ngày nay, bạn sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của làng quê Thừa Thiên đang tấp nập sản xuất. Tại đây, có hơn 20 cơ sở sản xuất với hơn 150 lao động đang tất bật công việc vì lượng hàng được tiêu thụ khá tốt.

Để lưu truyền và phát huy làng nghề điêu khắc Mỹ Xuyên, chính quyền địa phương đã và đang tiến hành những giải pháp như quảng bá thương hiệu sản phẩm trên các thông tin đại chúng, đưa sản phẩm tham gia các hội chợ triển lãm, thương mại trong các dịp lễ, tết; tạo cơ chế hỗ trợ nguồn vốn cho những người làm thợ; kết nối tour, tuyến du lịch từ Làng cổ Phước Tích đến Mỹ Xuyên; đa dạng hóa sản phẩm, mẫu mã điêu khắc… nhằm nâng cao giá trị của làng nghề ra các địa phương khác cũng như nước ngoài.

Mặc dù nghề mộc Mỹ Xuyên tồn tại từ lâu đời và đang được các cấp chính quyền quan tâm đầu tư khôi phục và phát triển, nhưng thương trường luôn tồn tại sự cạnh tranh.

Vì thế, để sản phẩm luôn được giới tiêu dùng tín nhiệm, người làm nghề luôn phải tìm hiểu thị hiếu khách hàng và nhu cầu thị trường. Đồng thời, với tiêu chí tạo ra một sản phẩm mang tính mỹ thuật cao, vừa lòng khách hàng nên đòi hỏi mỗi người thợ phải luôn nâng cao tay nghề, hội đủ độ tinh tế, sắc sảo, óc sáng tạo, tính kiên nhẫn… trong quá trình hành nghề.

Trên đây, là những thông tin chi tiết về ngôi làng truyền thống Mỹ Xuyên cũng như là các sản phẩm điêu khắc của Mỹ Xuyên. Hy vọng, bạn đã hiểu rõ hơn về làng nghề điêu khắc gỗ Mỹ Xuyên độc đáo này. Nếu có dịp đến Huế, hãy đến để tìm hiểu thêm về nét đẹp nơi đây nhé!